Pais e profesores viron como nos últimos anos téñense que enfrontar a novas formas de acoso aos menores, moitas delas definidas con difíciles anglicismos terminados en "ing" e que esconden comportamentos descoñecidos até agora pero que poden pór en grave risco ao menor. Pilar Quirós, doutora en Educación da UNED, dirixe un curso de verán que ten como obxectivo previr o "bullying", o ciberacoso, o "grooming" ou o "morphing". Actitudes que, ademais, "se non se cortan de raíz permítese ao neno que empeza a acosar a idades temperás que comprenda a importancia de dominar violentamente os seus iguais e pode ser o xerme do mobbing no traballo ou da violencia de xénero".
- Cales son os obxectivos deste curso?
-O que se pretende é previr as manifestacións emerxentes de risco social que hai e que agora toman unhas novas formas que en moitos casos denomínanse a través destes anglicismos. Hai que distinguir entre o "bullying" que é o acoso sistemático, mantido no tempo, silenciado e soterrado, entre estudantes e que ten lugar sempre no centro escolar. É un acoso moi ideado, que necesita da axuda dun grupo de persoas encubridoras, un ideólogo e un executor. Cando o "bullying" dáse a coñecer por medios telemáticos pasa a ser "ciberbullying". O mesmo ocorre co acoso fóra o centro educativo, que cando se produce a través da rede pasa a ser ciberacoso. O "grooming" é outra das manifestacións, neste caso por vías telemáticas, que consiste en captar imaxes cada vez máis atrevidas da vítima e utilizalas despois como método para presionar ao menor e conseguir del o que se queira, mesmo de carácter sexual. Por último está o "morphing" que consiste en crear imaxes deformadas dunha imaxe real. Por exemplo, engadindo a unha imaxe de contido sexual co corpo espido dunha persoa a cara doutra.
-Que medidas hai que adoptar para previr este tipo de situacións?
-O primeiro que hai que facer é asumir que os nenos e os mozos teñen unha formación superior ás xeracións máis maiores en canto ao dominio dos medios informáticos. Isto orixina unha fenda dixital entre os "inmigrantes dixitais", que seriamos os adultos, e os nativos dixitais, que serían os mozos. Asumindo isto, o que hai que facer é porse en mans de profesionais. Só así, os pais, os educadores ou os adultos que estean ao cargo destes menores poderán coñecer a gravidade das situacións que poden estar a ocorrer na súa casa a través do computador. O segundo é que o risco social telemático pódese previr se o menor non ten acceso a unha "web cam" ou a un teléfono ou calquera outro medio telemático que lle permita captar imaxes. En terceiro lugar, hai que ensinar aos menores a defenderse das aplicacións informáticas e esa defensa pasa por non dar datos persoais nunca na rede (creando un pseudónimo, por exemplo); non subir jamas imaxes e non permitir que ninguén as suba, e, por último, dar sempre a mesma contrasinal e que esta sexa coñecida na familia por se ten o menor algún problema que poidan utilizala. Unha cuestión moi obvia, que podería ser o punto de partida, é que os pais deben ter acceso sempre ao lugar no que haxa unha ferramenta que capta a imaxe. Por exemplo, se hai en casa un computador con "web-cam", o idóneo é que se atope nun lugar común frecuentado por toda a familia.
-É posible que os adultos non teñamos unha percepción adecuada dos riscos que poden entrañar as novas tecnoloxías?
-Totalmente. As persoas máis maiores, aqueles que naceron antes dos 90 e cuxa profesión non garda relación cos medios informáticos, descoñecen totalmente os riscos que entraña a rede para os menores e nin llo poden imaxinar. Eles están tan tranquilos se unha tarde de sábado ou unha noite de venres os seus fillos están na súa habitación encerrados co computador por que cren que ninguén lles vai a atacar. Efectivamente, ninguén o vai a facer fisicamente pero telemática poden sufrir un dano moi grave.
-Cales son as consecuencias deste tipo de acoso nos menores?
-O primeiro que fan é que perden a súa autoestima porque senten culpables de algo que eles, en verdade, non orixinaron. Son as vítimas pero senten o desencadenamento. Despois empezan a manifestar comportamentos raros e extremos: Ou comen moito ou non comen nada, ou dormen moito ou apenas poden conciliar o soño, ou se illan ou necesitan estar sempre rodeados da súa familia. Logo cambian os seus hábitos de comportamentos, péchanse en si mesmos e deixan de comunicarse para que ninguén saiba o que está a pasar. Isto vai aumentando en gravidade ata que aparecen as enfermidades psicosomáticas. Empezan a non poder controlar os seus esfínteres, teñen enuresis, ouríñanse en cama. Finalmente se autolesionan e nalgúns casos mesmo se chegou ao suicidio.
-Hai casos de "grooming" no que o acoso non foi só telemático, senón que mesmo chegaron a contactar fisicamente co menor...
-É que o "grooming" o que tenta é obter imaxes sexuais cada vez máis intensas para, a través delas, coaccionar ao menor e conseguir encontros físicos con abusos sexuais. Pero non só abusos sexuais directos do "ciberabusón" cara á vítima, senón que ás veces obríganos a prostituírse por medo a que os seus pais non se decaten deste comportamento a través da rede. O importante é previr todas estas realidades antes de que tomen corpo e previlas significa estar moi atento ao que fan os menores diante deste tipo de medios e ante a menor sospeita acudir a un especialista xa que desgraciadamente moitos pais non poden atallar eles sós.