"Non podes pasar tantas horas fronte ao televisor." "Apaga xa a computadora, que tes que facer a tarefa." "É o aniversarios do teu amigo, díxenche que deixes de xogar á Play, que se fai tarde." Estas frases son moeda corrente na maioría dos fogares onde hai mozos e equipos tecnolóxicos.

Aos 8 anos, moitos mozos comezan a mostrar síntomas de adicción polos dispositivos. Pero, por que? Diversos estudos destacan que ao utilizar algunhas tecnoloxías e, sobre todo, cos videoxogos se segregan grandes doses de dopamina, un neurotransmisor asociado aos mecanismos de recompensa e aos comportamentos adictivos.
Os especialistas advirten que é difícil probar que as novas tecnoloxías provoquen por si mesmas novas patoloxías, pero si hai evidencia de que poden exacerbar trastornos previamente existentes, ou facer que tomen novas manifestacións ou matices. "Os 8 anos é unha idade na que se comeza a desenvolver rexións prefrontales involucradas neste proceso", explica Claudio Waisburg, neuropediatra e director médico en Ineco Infantojuvenil.

O nivel de adicción non pode medirse pola cantidade de horas aos que se expoñen ás pantallas, senón polas cousas que se postergan ou se deixan de facer polo obxecto de adicción. "Abonda con que se prefira xogar coa Play a xantar en familia ou saír a unha actividade deportiva ou social. Este comportamento pode levar ás persoas a sufrir apatía, nerviosismo, irritabilidad, pánico e pouco interese en convivir con outras persoas", sostén o neuropediatra.

Para Silvia Naya, psicóloga especialista en nenos no centro Espazo Olazábal, unha das principais razóns para esta tendencia é que os videoxogos brindan a recompensa inmediata, e se non gañan, os xogadores poden repetir os intentos en forma infinita.
Opinións diverxentes

Aínda que en América latina este aínda non é un problema extremo, en países como Estados Unidos, China e Inglaterra rexístranse moitos casos de adiccións á tecnoloxía, o que levou á apertura de clínicas especializadas no tema. "O obxectivo principal deste tratamento é aumentar a autoconfianza dos asistentes nos encontros reais por sobre o virtual", relata Waisburg.

O sedentarismo é talvez a acusación directa máis fundamentada contra os videoxogos e é o que está a xerar unha verdadeira epidemia de obesidade en case todo o mundo. Por iso os especialistas recomendan que os nenos realicen actividades deportivas e ao aire libre.

Desde España, Fernando Suárez Lorenzo, presidente do Colexio Profesional de Ensino en Informática de Galicia, leva adiante unha campaña para formar aos menores no uso responsable de Internet. Mentres moitos profesionais cuestionan ou limitan o acceso dos nenos fronte á Rede, Lorenzo sostén que negar o uso das tecnoloxías aos nenos sería excluílos da súa contorna. "Os responsables da educación dos menores debemos ser conscientes do enorme potencial que achegan na súa formación integral e coñecer os límites ao seu uso que debemos impor, pero sempre dentro duns parámetros nos que sopesemos claramente o valor que achegan as tecnoloxías á educación dos nenos", agrega.

Algún dos síntomas que Naya enumera para que os pais poidan darse conta de cando un simple xogo pode transformarse en adicción é no momento en que os mozos deixan de gozar do que fan para converterse nunha necesidade, un trazo característico das adiccións. "Algúns, mesmo, cambian o seu humor se non llos deixa xogar ou pasar moitas horas fronte a unha pantalla. Outros pensan todo o tempo nos jueguitos, o que afecta o seu rendemento escolar e o seu comportamento. Tamén se pode observar unha gran angustia fronte á negativa de xogar ou estar conectados", describe.
Waisburg suxire aos pais estar atentos á calidade e cantidade de videoxogos que consomen os seus fillos, dialogar con eles e pór límites.

Contrariamente ao que se pensa, a imaxe do xogador solitario e illado do mundo está a ser derrubada por unha nova xeración de videogames que esixen armar equipos nos que interactúan varios xogadores. "Recentes investigacións sinalan que os gamers adquiren habilidades sociais moi necesarias no mundo actual, como a interacción virtual e o traballo en grupo", manifesta o neuropediatra, e sostén que para os nenos e os mozos de hoxe xogar aos videoxogos é un factor de integración social, e quen non o fan corren o risco de quedar illados do seu grupo de pares. "Se os videoxogos ou Internet illan aos mozos é porque xa tiñan dificultades de interrelación previas", agrega.

Suárez Lorenzo recomenda non facer diferenciación entre a educación en Internet e no mundo real. "Do mesmo xeito que os pais nos preocupamos por coñecer aos amigos dos nosos fillos, debemos aplicar esta pauta aos amigos que teñen nas redes sociais. Do mesmo xeito que preguntamos onde van nos seus intres libres, debemos saber por onde navegan na Rede", observa.

Así mesmo, o presidente do Colexio Profesional de Enxeñaría en Informática de Galicia resalta que é fundamental ter un clima de confianza cos fillos, sendo conscientes de que as restricións que se poden expor nas casas ao uso das tecnoloxías desaparecen fóra do fogar.

Javier Urra, psicólogo, pedagogo e profesor na Universidade Complutense de Madrid, coincide con Suárez Lorenzo en que é fundamental a confianza cos proxenitores para que se perciben perigo, algún risco ou acoso infórmenllo aos seus pais. Outro punto que resalta é a importancia de expor horarios de uso e actividades.

Preocupadas e ocupadas

Flavia é mamá de Francisco, de 8 anos. "Recordo que aos 8 anos xa suplía unha chea de actividades por quedar xogando coa Wii. Hoxe xa podo controlalo mellor, pero se fóra por el estaría todo o día xogando", di Flavia.

Unha historia similar ten Beatriz, mamá de Guido, tamén de 8 anos. Ela comezou a notar a adicción do seu fillo pola tecnoloxía o ano pasado. "Non afectaba o seu desempeño no colexio, pero si na súa vida social. Prefería quedar en casa a saír ou andar en bicicleta", detalla.

Beatriz aínda lembra aquel día que a Guido rompéuselle a consola Nintendo DSi. "Estaba histérico e non escoitaba ningunha explicación. Dicía que non podía esperar a que a mandemos a arranxar. Hai determinados momentos que chega a un nivel de tanta abstracción que perde a noción do tempo, a tal punto que nin sequera ten a necesidade para comer. Cando o vin desta maneira falei con el e fíxenlle notar que as dores de cabeza e as contestacións agresivas cando se suspendía a tecnoloxía eran reaccións típicas de xente adicta", relata, preocupada, Beatriz.

A mamá de Franco, Sandra, tamén tivo que establecer horarios e límites para que o seu fillo non pasase todo o día fronte á computadora. "Pasa unhas 4 horas fronte ao PC, pero o que máis me preocupa é que lle custa realizar actividades básicas e fundamentais, como comer ou xogar con xoguetes, que só usa cando se lle prohibe o uso da computadora. Para distraelo adoito levalo a xogar a espazos ao aire libre", sostén.

Luciana é mamá de Tomás, de 8 anos. Aínda que no pasado non lle limitaba o uso da Play nin do iPad, hai algún tempo tivo que facelo porque tantas distraccións complicaban a súa aprendizaxe escolar. "Agora nótoo máis acougado, antes quería estar fronte aos xogos todo o día. A verdade que é moi cómodo que os mozos estean conectados, pero cando se volve un tema que os obsesiona hai que prestarlles máis atención. Moitas veces comparto con el eses momentos porque lle gusta mostrarme todos os niveis que gaña, pero tamén me interesa que o tempo que paso con el non sexa só encontros tecnolóxicos", asegura Luciana.

EN VACACIÓNS, ATÉ UN 40% MÁIS DE PC

Chegan as vacacións dos mozos. Pero, no mellor dos casos, os pais só poden tomarse uns días de descanso para pasalos xunto aos seus fillos.

Por iso, e para esquivar o aburrimento, moitos mozos terminan recorrendo ás computadoras, os smartphones e as tabletas.

"Segundo as nosas sondaxes, é nesta época cando os mozos aumentan ata un 40 por cento o tempo que pasan fronte á PC, fundamentalmente conectados a través de redes sociais e sistemas de mensaxería instantánea (é dicir, o chat)", explica Juan Manuel Leituga, xerente de produto da empresa de seguridade informática EDSI Trend Arxentina.

Pero o problema non só é o tempo que pasan fronte ás pantallas. Hai un inconveniente máis preocupante que ten que ver coa seguridade dos menores e, eventualmente, dos dispositivos. "Co incremento da actividade dixital poden aumentar tamén os riscos", sinala o directivo. Entre os perigos destaca que o maior risco é que os nenos sexan vítimas de persoas malintencionadas a través do engano, que, mesmo, queiran establecer un vínculo con eles ou lles manden fotos pornográficas.

Ademais dos mozos, tamén os dispositivos poden ser vítimas dalgún ataque. "Sen darse conta, os menores poden descargar nas súas computadoras ou tabletas programas que lles fornezan a delincuentes informáticos os contrasinais, ou lles permitan ver toda actividade que ten ese usuario no seu dispositivo. Tamén hai software que infecta os celulares de tal maneira que estes logo lles informan aos malfeitores en que páxinas ingresou o usuario, as mensaxes de texto que enviou e toda a información que está almacenada no equipo", di o executivo de Trend Arxentina.

Para poder evitar ser vítima destes ataques, é necesario saber que medidas tomar. "En primeiro lugar, hai que observar aos nosos fillos, ver en que paginas ingresan e quen son os seus contactos. Tamén é importante instalar un software que permita o monitoreo e bloqueo de certos sitios non aptos para menores", recomenda Leituga. Actualmente, existen moitas solucións hogareñas que ofrecen a posibilidade de ter distintos usuarios nun mesmo equipo; así, por exemplo, o usuario do pai ten acceso a toda a Rede, mentres que o usuario do neno ten bloqueadas determinadas páxinas configuradas."Tamén se lle pode pedir un reporte para saber onde accedeu o mozo. E no caso dos celulares ou tabletas recomendamos que instalen as aplicacións das tendas oficiais das distintas plataformas, e non baixalas de sitios descoñecidos. Por último recomendamos non acceder a páxinas que solicitan un permiso adicional para ingresar", conclúe o xerente de Trend Arxentina.